Imbuki ya kahayile kenako yilolile mafumilo ga ng’wa didi. Udidi jilijisumva ijo jili na nhinda ya gulema gwigwa mihayo ya wiza iyo jigawilagwa na bhichajo. Ijoyi jigacholaga ndebho bho gubhikolosha abhangi umukikajile kajo. Uwikolosha bhunubho bhugajenhelejaga guminyiwa nabho jigabhikoloshaga. Hunagwene abhanhu bhagajiwilaga giki ‘ulu uli didi iyo ulaipandike ugwimala bhebhe ng’winikili.’
Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alinchoji o ndebho uumukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo agabhikobyaga abhiye bho gubhitila mihayo ya bhubhi. Uweyi agikalaga upandika mamihayo ng’hangala nyingi, kunguno ya bhudidi bhokwe ubho bhugabhenhelejaga na bhiye gupandika makoye umuwikaji bhobho.
Umunhu ng’wunuyo agabhizaga alemile uguhang’wa na bhiye. Abhanhu abho bhagang’hamaga olema ugubhazunilija bhaganekaga wibhegeje weyi ulu opandikaga makoye, kunguno obhanoja. Hunagwene abhanhu bhenabho bhagang’wilaga giki, ‘ulu uli didi iyo ulaipandike ugwimala bhebhe ng’winikili.’
Akahayile kenako kalanga bhanhu guleka bhuchoji bho ndebho, nulu wikomya ukubhichabho, kugiki bhadule gwikala bho gujilanija chiza na bhichabho umuwikaji bhobho.
(Yoshua Bin Sira 27:25-27; Yoshua Bin Sira 32:18-19; Zaburi 7:16-17).
KISWAHILI: UKIWA MTUKUTU YATAKAYOKUPATA UTAYAMALIZA MWENYEWE.
Chanzo cha msemo huu chaangalia matokeo ya asiyesikia. Asiyesikia ni kiumbe chenye kiburi cha kukataa kusikia maneno yaliyo mema yatokayo kwa wenzake. Kiumbe hicho ni kitukutu kwa kuwa hutafuta uchokozi kwa wenzake kinapoishi. Uchokozi huo hukisababishia kuumizwa na wale kinaowachokoza. Ndiyo maana watu hukiambia kwamba, ‘ukiwa mtukutu yatakayokupata utayamaliza wewe mwenyewe.’
Msemo huu hulinganishwa kwa mtu yule ambaye hutafuta uchokozi katika maisha yake. Mtu huyo huwachokoza wenzake kwa kuwatendea maovu. Yeye hupata matatizo mara nyingi, kwa sababu ya kiburi chake ambacho pia huwasababishia wenzake kuingia kwenye matatizo. Mtu huyo huwa hataki kuonywa na wenzake. Watu wanaomuonya na kuwakatalia, humuacha ajitatulie mwenyewe matatizo aliojiletea, kwa sababu ya yeye kuwachosha watu hao. Ndiyo maana wao humwambia kwamba, ‘ukiwa mtukutu yatakayokupata utayamaliza wewe mwenyewe.’
Msemo huu hufundisha watu kuacha kutafuta uchokozi kwa wenzao, ili waweze kuishi kwa kuelewana vizuri na watu wengine maishani.
(Yoshua Bin Sira 27:25-27; Yoshua Bin Sira 32:18-19; Zaburi 7:16-17).
ENGLISH: IF YOU ARE NAUGHTY, YOU WILL DEAL WITH WHATEVER BEFALLS YOU.
The origin of this saying is a person that is never told. Such a person refuses to listen to good advice from others. The person seeks out aggression from others by provoking them. The aggression, in turn, hurts the him/her and his/her company. That is why people tell him/her, ‘if you are naughty, you will deal with whatever befalls you.’
The saying is used comparatively to refer to a provocative person. The person annoys others by by provoking them and when they harm him they also do so to his/her companions. Such an individual often gets into trouble, because of his/her pride, which also causes his colleagues to get into troubles.
That person doesn’t want to be warned by his/her colleagues. Therefore they leave him alone to deal with whatever problem arising from his/her provocation to others. That is why they tell him/her, ‘if you are naughty, you will deal with whatever befalls you.’
This saying teaches people to refrain from aggression, so that they can live in harmony with other people in their lives.
(Joshua Bin Sira 27: 25-27; Joshua Bin Sira 32: 18-19; Psalm 7: 16-17.