Bhahoyi bhanhu abho bhakilaga na namhala umo uyo olina miaka mingi. Abhanhu bhenabho, bhahoyaga nanghwe bhakanza malihu kunguno olina bhumani wingi. Uweyi olioyibhona mingi kunguno oblyalwa mingi iyo adinayibhona umunhu uyo obyalilwe shigu jiniji. Hunagwene abhanhu bhenabho, bhagayombaga giki, “uokale adi oshigu jiniji.”

Akahayile kenako, kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alinikujo lya gubhadegeleka chiza abhatale bhakwe, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, alina widohya bho gubhadegeleka chiza abhatale bhakwe kugiki adule gumana ugwikala na bhanhu na kutumama milimo yakwe chiza, kunguno ya likujo lyakwe linilo kubhoyi. Uweyi agatumamaga milimo yakwe chiza bho gwikala na bhanhu bhingi aha kaya yakwe, kunguno ya likujo lyakwe linilo ukubhatale bhakwe abho bhaganangaga inzila ja gwikala chiza na bhanhu, umuwikaji bhokwe.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nabho bhahoyaga chiza nu namhala uokale, kunguno nuweyi ali nikuko lya gubhadegeleka chiza abhatale bhakwe, umukikalile kakwe kenako. Hunagwene agabhawilaga abhanhu giki, “uokale adi oshigu jiniji.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza nikujo lya gubhadegeleka chiza abhatale bhabho, kugiki bhadule kupandika bhuyeji bho gwikala miaka mingi, umubhulamu bhobho.

Yoshua Bin Sira 44:1-4.

Waefeso 6:1-3.

Yoshua Bin Sira 3:1-14.

KISWAHILI: WAKALE SIO WA SIKU HIZI.

Walikuwepo watu walioishi na mzee mmoja ambaye alikuwa na miaka mingi. Watu hao, walikuwa wakiongea naye kwa muda mrefu kwa sababu walielewa kwamba yeye alikuwa na ufahamu mwingi. Mzee huyo, aliyaona mambo mengi kwa sababu alizaliwa miaka mingi na alishapitia mambo mengi ambayo mtu aliyezaliwa siku hizi hajayaona. Ndiyo maana watu hao walisema kwamba, “wa kale sio wa siku hizi.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ana heshima ya kuwasikiliza vizuri wakubwa wake, katika maisha yake. Mtu huyo, ana unyenyekevu wa kuwasikiliza vizuri wakubwa wake hao kwa lengo la kujifunza namna ya kuishi na kufanya kazi na watu vizuri, kwa sababu ya heshima yake hiyo kwao. Yeye hufanya kazi zake vizuri kwa kuishi pamoja na watu wengi katika familia yake, kwa sababu ya malezi yake hayo aliyopata kwa kuwasikiza vizuri wakubwa hao, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na wale waliongea vizuri na yule mzee wa miaka mingi, kwa sababu naye ana heshima ya kuwasikiliza vizuri wakubwa wake, katika maisha yake. Ndiyo maana yeye huwaambia watu kwamba, “wa kale sio wa siku hizi.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na heshima ya kuwasikiliza vizuri, wakubwa wao, ili waweze kupata furaha ya kuishi miaka mingi, maishani mwao.

Yoshua Bin Sira 44:1-4.

Waefeso 6:1-3.

Yoshua Bin Sira 3:1-14.

Imbuki ya kahayile kenako, ilolile bhanhu abho bhalibhalima jiliwa mpaga jupya. Abhanhu bhenabho, ligashiga likanza lyagubisha ijiliwa jinimo umumigunda yabho yiniyo. Ulushigu bhalilya ijiliwa ja lukangala ulo gwandya bhagayomba giki, “timba ngongo, dalya ja mungunda.”

Akahahile kenako, kagalenganijiyagwa kubhanhu abho bhagalumbilijaga ulu bhapandika jikolo, umukikalile kabho. Abhanhu bhenabho, bhagafunyaga bhulumbi kuli Mulungu ulu bhajipandika ijokolo ijo bhaginhiyagwa naweyi umubhutumami bhobho, kunguno ya bhuyehi bhobho ukuli Ng’wilikili unduji o jose. Abhoyi bhagapandikaga sabho ningi bhuli makanza umumilimo yabho, kunguno ya gunumbilija Mulungu bhuli makanza ulu bhapandika ijikolo jabho jinijo, umuwikaji bhobho.

 Abhanhu bhenabho, bhagikolaga nabho bhaganumbilija Mulungu aho bhalya ijiliwa jabho ija gwandya, kunguno na bhoyi bhaganumbilija Mulungu ulu bhandika jikolo bhuli makanza, umumilimo yabho yiniyo, umukikalile kabho. Hunagwene bhagayombaga giki, “timba ngongo, dalya ja mungunda.”

Akahayile kenako, kalanga bhanhu higuya ya gubhiza na bhulumbi ukuli Mulungu ulu bhapandikaga jikolo umubhutumami bhobho, kugiki bhadule gupandika mbango ja gukwabha sabho bhuli makanza, umuwikaji bhobho.

Mathayo 26:26.

Hesabu 28:26.

Kumbukumbu la Torati 26:1-2.

KISWAHILI: PIGA MGONGO, TUMEKULA MAZAO YA SHAMBANI.

Chanzo cha msemo, huo huaangalia watu waliolima mazao ya chakula mpaga wakaivisha. Watu hao, ulifika wakati mazao yao yakakomaa humo shambani. Siku walipokuwa wanakula mazao yao hao kwa mara ya kwanza kutoka shambani walisema, “piga mgongo, tumekula mazao ya shambani.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa watu wale ambao hushukuru wanapopata vitu vya kutoka kazini mwao, katika maisha yao. Watu hao, hutoa shukrani kwa Mungu wanapopata vitu vya kutoka kazini mwao kwa sababu ya furaha yao hiyo kwa Mwenyezi Mungu Muweza wa yote. Wao hupata mali nyingi sana kila wakati katika kazi zao, kwa sababu ya kutoa shukrani kwa Mungu kila wanapopata mali, maishani mwao.

Watu hao, hufanana na wale waliomshukuru Mungu walipokula mazao yao kwa mara ya kwanza, kwa sababu nao humshukuru Mungu kila wanapota mali za kutoka kazini mwao, katika maisha yao. Ndiyo maana wao husema kwamba, “piga mgongo, tumekula mazao ya shambani.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na shukrani kwa Mungu, kila wanapopata mali za kutoka kwenye kazi zao, ili waweze kupata Baraka za kuendelea kufanikiwa zaidi maishani mwao.

Mathayo 26:26.

Hesabu 28:26.

Kumbukumbu la Torati 26:1-2.

Imbuki ya kahayile kenako ilolile munhu ntale uyo alinikujo ukubhanhu. Umunhu ng’wunuyo, agamanyikaga kulwa miito gakwe ayo gali gawiza ukubhiye.

Giko lulu, umunhu uyo ali ntale na ndezu jakwe, aliyo amiito gakwe gali gabhubhi, adabhizaga adinikujo lyose lyose ukubhanhu. Hunagwene abhanhu bhagayombaga giki, “ilikujo sabho indezu b’ub’eleji.”

Akahayile kenako, kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alina bhutale bho gujilanija nikujo lyakwe ukubhanhu, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agahoyagaga na kutumama milimo yakwe kihamo na bhanhu bhakwe bho witegeleja bhutale, kunguno ya likujo lyakwe linilo ukubhoyi. Uweyi agabhalelaga chiza abhanhu bha ha kaya yakwe yiniyo, kunguno ya likujo lyakwe linilo ikubhoyi, umuwikaji bhokwe.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nuyo oli nikujo lya gwita miito gawiza ukubhiye, kunguno nuweyi alinikujo ya gubhalela chiza abhanhu bhakwe, umukikalile kakwe. Hunagwene agayombaga giki, “ilikujo sabho ndezu b’ub’eleji.”

Akahayile kenako, kalanga bhanhu higulya ya gwikala nikujo lya gwita miito gawiza ukubhichabho, kugiki bhadule gujilela chiza ikaya jabho, umuwikaji bhobho.

Yoshua Bin Sira 6:18.

Hekima ya Sulemani 1:1.

KISWAHILI: HESHIMA MALI, NDEVU MAPAMBO.

Chanzo cha msemo huo, huangalia mtu mkubwa ambaye ana heshima kwa watu. Mtu huyo, hujulikana kwa kuwatendea matendo mema wenzake, katika maisha yake.

Hivyo basi, mtu ambaye ni mkubwa na nzevu zake, lakini matendo yake ni maovu hawi na heshima yoyote kwa watu. Ndiyo maana watu husema kwamba, “heshima mali, ndevu mapambo.”

Msemo huyo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ana ukubwa unaoendana na heshima yake kwa watu, katika maisha yake. Mtu huyo, huongea na kufanya kazi pamoja na watu wake kwa umakini mkubwa, kwa sababu ya heshima yake hiyo kwa watu hao. Yeye huwalea vizuri watu walioko kwenye familia yake, kwa sababu ya heshima yake hiyo kubwa kwao, maishani mwake.

Mtu huyo hufanana na yule aliyekuwa na heshima ya kuwatendea matendo mema wenzake, kwa sababu naye huwalea vizuri watu wake, katika maisha yake. Ndiyo maana yeye huwaambia watu kwamba, “heshima mali, ndevu mapambo.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na heshima ya kuwatendea matendo mema wenzao, ili waweze kuzilea vizuri familia zao, maishani mwao.

Yoshua Bin Sira 6:18.

Hekima ya Sulemani 1:1.

Yalihoyi Nzobhe ya ha kaya imo iyo yatumamaga milimo ya henaho. Inzob’e yiniyo, yaliyakonda noyi mpaga guyipela amaguha ga mumili goyo, kunguno ya gugayiwa jiliwa. Hunagwene abhanhu bhayibhonaga bhayomba giki, “lyakonda lyakoloseka.”

Akahayile kenako gagalenganijiyagwa kuli munhu uyo adajilanhanaga chiza imitugo jakwe, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, adajidimaga chiza umitugo jakwe jinijo, kunguno ya bhujidalilila bhokwe bhunubho. Uweyi agajilekanijaga mpaga jakonda imitugo jakwe jinijo kunguno ya guleka gujidima chiza chiniko, umuwikaji bhokwe.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nuyo agayilekanija inzob’e yakwe mpaga yukonda, kunguno nuweyi agajilenijaga imitugo jakwe mpaga jakonda jinijo, umukikalile kakwe. Hunagwene abhanhu ulu bhagubhona bhuli ntogugo gokwe bhagayombaga giki, “lyakonda lyakoloseka.”

Akahayile kenako, kalanga bhanhu higulya ya kujidilila chiza imitujo jabho bho gujilisha jiliwa mpaga jikuta, kugiki judule gubhambilija chiza, umuwikaji bhobho.

Mwanzo 41:19.

Zaburi 86:1-2.

KISWAHILI: LIMEKONDA KUZIDI.

Alikuwepo punda kwenye familia moja aliyekuwa akifanya kazi za hapo. Punda huyo, alikonda sana mpaka mifupa ya mwili wake ikaanza kuonekana, kwa sababu ya kukosa chakula. Ndiyo maana watu waliomuona punda huyo walisema kwamba, “limekonda kuzidi.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye huwa hawatunzi vizuri mifugo alio nayo kwenye familia yake, katika maisha yake. Mtu huyo, huwa hawachungi vizuri mifugo wake hao kwa sababu ya kutokuwajali kwake. Yeye huwatelekeza wanyama wake hao mpaka wanakonda, kwa sababu ya kuacha kuwachunga vizuri, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyemtelekeza punda wake mpaka akakonda, kwa sababu naye huwatelekeza wanyama wake hao, mpaka wanakonda katika maisha yake. Ndiyo maana watu wanaomuona kila mmoja wake husema kwamba, “limekonda kuzidi.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwatunza vizuri wanyama wao kwa kuwalisha chakula mpaka wanashiba, ili migugo hao waweze kuwasaidia vizuri, maishani mwao.

Mwanzo 41:19.

Zaburi 86:1-2.

Igigela ndimu umunyasamba iyo yamokoka guti mbwa. Indimu yiniyo, abhanhu abhangi bhali bhadayimanile kunguno yalingeni ukumiso gabho. Hunagwene abhanhu bhenabho bhagabhuja giki, “liki ligumokaga umunyasamba?”

Akahayile kenako, kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo agitaka bhukengeji bho gujibhebha ijigeni ukuli weyi, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agawitaga ubhukengeji bhunubho bho gubhugilija kubhanhu ijikolo ijo adajimanile, kunguno ya guchobha gujimana chiza. Uweyi agamanaga mihayo mingi noyi ubhutumami bho milimo yakwe yiniyo, kunguno ya gwita bhukengeji bhokwe bhunubho, umuwikaji bhokwe.

Umunhu ng’wunuyo agikolaga nuyo agabhuja libhujo lya guidema indimu iyo yamokaga umunyasamba, kunguno nuweyi agitaga bhukengeji bho guchola gujidebha ijo adajimanile, umukikalile kakwe kenako. Hunagwene agabhujaga giki, “liki lugumokaga umunyasamba?”

Akahayile kenako, kalanga bhanhu higulya gwita bhukengeji bho gujidebha ijo bhadajimanile, umubhutumami bhobho, kugiki bhadule kupandika matwajo mingi, umuwikaji bhobho.

Zaburi 49:4-5.

KISWAHILI: NINI KINABWEKA HUMU NYASAMBA?

Alionekana myama poli mule Nyasamba aliyekuwa akibweka kama mbwa. Mnyama huyo, hakufahamika kwa watu wengi kwa sababu ya ugeni wake kwao. Ndiyo maana watu waliuliza kwamba, “nini kinabweka humu nyasamba?”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye hufanya utafiti wa kuvifahamu vitu vile ambavyo yeye havifahamu, katika maisha yake. Mtu huyo, hufanya utafiti wa kumwezesha kuvielewa vile ambavyo havifahamu, kwa sababu ya kutaka kuongeza ufahamu wake. Yeye hufanikiwa kuvielewa vitu vingi katika utekelezaji wa majukumu yake, kwa sababu ya kufanya utafiti huo, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyeluliza swali la kutaka kukifahamu kilichokuwa kinabheka mule Nyasamba, kwa sababu naye hufanya utafiti wa kuvifahamu vitu vile ambavyo havielewi, katika maisha yake. Ndiyo maana yeye huuliza kwamba, “nini kinabweka humu nyasamba.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kufanya utafiti wa kutosha kuvielewa vile ambavyo ahawavielewi, katika maisha yao, ili waweze kupata mali za kutosha kuyaendesha vizuri maisha yao.

Zaburi 49:4-5.