Ulusumo lunulo, luhoyelile noni iyo igitanagwa Nh’ondo. Inoni yiniyo idaliyagwa. Aliyo lulu ung’wana gilya, agilya inoyi yiniyo kunguno ya bhutuubhi bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagayomba giki, “ng’wana gilya, agilya inh’ondo.”

Ulusumo lunulo, lugalenganijiyagwa kuli munhu uyo, agagakililaga amalagilo ga ng’wa Mulungu, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agikalaga wita mihayo iyo atogilwe weyi ng’winikili bho nduhu ugugadimila amalagilo ga Nsumbi okwe, kunguno ya nhinda jakwe jinijo. Uweyi agadumaga uguilela chiza ikaya yakwe kunguno ya gugabhinza amalagilo ga ng’wa Mulungu, umuwikaji bhokwe bhunubho.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nu Ng’wa gilya uyo agilya inoni iyo idaliyagwa, kunguno nuweyi agagabhinzaga amalagilo ga ng’wa Mulungu, umukikalile kakwe. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “ng’wana gilya, agilya inh’ondo.”

Ulusumo lunulo, lolanga bhanhu higulya ya kugadimila amalagilo ga ng’wa Mulungu, kugiki bhadule gupandika mbango ja gwikala chiza umukaya jabho na gushiga ng’wigulu, umuwikaji bhobho.

Mambo ya walawi 11: 13-17.

Mwanzo 3:1-6.

 

KISWAHILI: NG’WA GILYA ALIILA NDEGE.

Methali hiyo, humuongela ndege aitwaye Nh’ondo. Ndege huyo huwa haliwi. Lakini Ng’wa Gilya alimla kwa sababu ya njaa yake. Ndiyo maana watu walisema kwamba, “Ng’wa Gilya aliila ndege “nh’ondo.”

Methali hiyo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye huyavunja maagizo ya Mungu, katika maisha yake. Mtu huyo huishi kwa kufanya anachotaka mwenyewe bila kuyashika maagizo ya Mungu, kwa sababu ya kiburi chake hicho. Yeye hushindwa kuilea vizuri familia yake kwa sababu ya kuyavunja maagizo hayo ya Mungu, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na Ng’wana Gilya aliyemla Ndege asiyeliwa, kwa sababu naye huishi kwa kuyavunja maagizo ya Mungu, katika maisha yake. Ndiyo maana watu humwambia kwamba, “Ng’wa Gilya aliila ndege “nh’ondo.”

Methali hiyo, hufundisha watu juu ya kuyashika maagizo ya Mungu maishani mwao, ili waweze kupata Baraka za kuishi vizuri na kufika Mbinguni baada ya kuaga dunia.

Mambo ya walawi 11: 13-17.

Mwanzo 3:1-6.

 

 

Ulusumo lunulo, luhoyelile bhubhimbi bho numba ubho bhudadulikanile. Alihoyi munhu uyo obhimbaga numba bho gutumila jisinza mpaga uduma ugubyedecha kunguno ya gutumila ginhu jidamu jinijo. Uweyi oliadatumilaga ingoye, maswa, na manti amadimu ubhutumami bhokwe. Hunagwene agayomba giki, “nalib’imbila mjisinza.”

Ulusumo lunulo, lugalenganijiyagwa kuli munhu uyo alindimu ugwelelwa wangu iyo agawilagwa nabhiye, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agikalaga alemile ugwigwa imihayo ya bhiye kunguno ya nhinda jakwe jinijo. Uweyi agagayiyagwa abhanhu abha guhoya nanghwe aka haya yakwe, kunguno ya bhudamu bho gwelelwa wangu imihayo iyo agawilagwa na bhiye, umuwikaji bhokwe bhunubho.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nu mimbiji o mujisinza uyo adabyedechije, kunguno nuweyi alindamu ugugwelelwa wangu imihayo iyo agawilagwa na bhiye, umukikalile kakwe. Hunagwene umunhu uyo agahoyaga nanghwe agayombaga giki, “nalib’imbila mujisinza.”

Ulusumo lunulo, lolanga bhanhu higulya ya gwigwa na gwelelwa wangu imihayo iyo bhagawilagwa na bhichabho, bho guleka gubhiza bhadamu guti jisinza, kugiki bhadule kujilela chiza ikaya jabho, umuwikaji bhobho.

Zaburi 95:7b-8.

Wagalatia 3:1-6.

Mathayo 16:21-23.

KISWAHILI: NAEZEKEA CHUMA.

Methali hiyo, huongelea uelezekaji wa nyumba usiowezekana. Alikuwepo mtu aliyekuwa akiezekea chuma nyumba yake kwa muda mrefu bila mafanikio kwa sababu ya kutumia kitu kigumu. Yeye hakutumia kamba, nyasi, na miti migumu inavyokiwa katika kazi yake hiyo. Ndiyo maana alisema kwamba, “naezekea chuma.”

Methali hiyo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ni mgumu wa kuelewa maneno anayoambiwa na wenzake, katika maisha yake. Mtu huyo, hukataa ushauri wa wenzake ambao ungeweza kumsaidia vizuri katika familia yake, kwa sababu ya kiburi chake hicho. Yeye huishi peke yake katika familia yake hiyo, kwa sababu ya ugumu wake huo wa kuelewa anachoambiwa na wenzake, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na yule alieyezekea chuma nyumba yake mpaka akashindwa kufaulu, kwa sababu naye ni mgumu wa kuelewa kile anachoambiwa na wenzake, katika maisha yake. Ndiyo maana yule anayeongea naye husema kwamba, “naezekea chuma.”

Methali hiyo, hufundisha watu juu ya kuwa wepesi wa kusikia na kuelewa kwa haraka ushauri wanaopewa na wenzao, badala ya kuwa waguma kama chuma, ili waweze kuzilea vizuri familia zao, maishani mwao.

Zaburi 95:7b-8.

Wagalatia 3:1-6.

Mathayo 16:21-23.

Imbuki ya lusumo lunulo, imhoyelile munhu ngikulu uyo ali na miaka mingi. Ungikulu ng’wunuyo, adulile gugachala amiganiko gakwe kungi niyo kule ulu mulilomela mhayo nebhe nuweyi. Uweyi adulile nulu gudedebhala duhu, nulu gukamala bho nduhu nulu guyomba mhayo ulu alilomela mhayo na munhu. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “ngikulu Ng’wagala, untwe Mondo.”

Ulusumo lunulo, lugalenganijiyagwa kuli munhu uyo agatumamaga milimo yakwe ukunu amiganiko gakwe gali kungi niyo kule naho alitumamila unimo gokwe gunuyo, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agajaga gujulima kungunda, aliyo amiganiko gakwe gali ha kaya yakwe, kunguno ya gugayiwa witegeleja bho gutumama nimo gumo bhuli likanza. Uweyi agadumaga uguimala chiza imilimo yakwe kunguno ya gudilila mihayo mingi umubhutumami bho milimo yakwe bhunubho, umuwikaji bhokwe.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nu ngikulu uyo wilomelaga mhayo na ng’wiye ukunu amiganiko gakwe gali kule na henaho, kunguno nuweyi agatumamaga nimo ukunu amiganiko gakwe gali kule na ha nimo gunuyo, umukikalile kakwe. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “ngikulu Ng’wagala, untwe Mondo.”

Ulusumo lunulo, lolanga bhanhu higulya ya gutumama milimo yabho bho gugatuula amiganiko gabho haho nimo uyo bhaligutumama, kugiki bhadule gupandika sabho ningi umubhutumami bhobho bhunubho, umuwikaji bhobho.

Mathayo 13:10-15.

KISWAHILI: BIBI KIZEE MWAGALA, KICHWA MONDO.

Chanzo cha methali hiyo, humuongelea bibi kizee mwenye miaka mingi. Bibi kizee huyo, aweza kuyapeleka mawazo yake kwingine wakati munaongea neno fulani naye. Yeye aweza hata kuduwaa tu kwa kukaa kimya wakati anaongea neno fulani na mwenzake. Ndiyo maana watu humwambia kwamba, “bibi kizee Mwagala, kichwa Mondo.”

Methali hiyo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye hufanya kazi wakati mawazo yake yako kwingine ambako ni mbali na pale, katika maisha yake. Mtu huyo, huenda kulima shambani wakati mawazo yake yako nyumbani kwake, kwa sababu ya kukosa umakini wa kutekeleza jambo moja kwanza na kulimaliza. Yeye hushindwa kuzimaliza vizuri kazi zake, kwa sababu ya kufikiria kitu kingine wakati anafanya kazi  zake, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na yule bibi kizee aliyeweka mawazo yake kwingine wakati anaongea na mwenzake, kwa sababu naye huyaweka mawazo yake mbali na kazi anayoifanya wakati huo, katika maisha yake. Ndiyo maana watu humwambia kwamba, “bibi kizee Mwagala, kichwa Mondo.”

Methali hiyo, hufundisha watu juu ya kufanya kazi zao kwa kuweka mawazo yao kwenye kazi hizo wanazozifanya wakati huo, ili waweze kupata mali nyingi katika kazi zao hizo, maishani mwao.

Mathayo 13:10-15.

 

 

 

 

Olihoyi munhu uyo agalima lishamba lya bhulubha bihi na nzila. Umunhu ng’wunuyo, ulimaga gwingila diyu mpaga mhindi kunguno ya bhukamu bhokwe bhunubho. Aliyo lulu, uweyi lyashigaga likanza uyulima hado hado kunguno ya bhunoge bho bhugugutumama likanza lilihu unimo gokwe gunuyo. Hunagwene abhanhu abho bhabhitaga aha nzila yiniyo, bhagang’wila giki, “ulinogela jib’ele.”

Ulusumo lunulo, lugalenganijiyagwa kuli munhu uyo agiyumilijaga gutumama nimo ndamu mpaga ogumala chiza, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agikomejaga kutumama milimo yakwe bho gwingila diyu mpaga mhindi kunguno aidebhile isolobho ya milimo yakwe yiniyo, aha shigu ijahabhutongi. Uweyi agapandikaga majikolo mingi noyi aha kaya yakwe yiniyo, kunguno ya wiyumilija bhokwe ubho gutumama nimo mpaga ogumala chiza, umuwikaji bhokwe.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nu nimi obhulubha uyo olimaga gwingila diyu mpaga mhindi, kunguno nuweyi agigulambijaga gutumama milimo yakwe bho gwingila diyu mpaga oimala chiza, umukikalile kakwe. Hunagwene bhanhu bhagang’wilaga giki, “ulinogela jib’ele.”

Ulusumo lunulo, lolanga bhanhu higulya ya gutumama milimo yabho bho gwiyumilija mpaga bhayimala chiza, kugiki bhadule gupandika majikolo mingi, umuwikaji bhobho.

Luka 13:22-24.

Mathayo 10:16-23.

Mathayo 19:27-29.

KISWAHILI: UNACHOKA KWA FAIDA.

Alikuwepo mtu aliyelima shamba la pamba karibu na njia. Mtu huyo, alikuwa akilima shambani mwake humo kuanzia asubuhi hadi jioni. Lakini ulifika wakati, akawa analima pole pole kwa sababu ya uchovu wa kufanya kazi yake hiyo kwa muda mrefu. Ndiyo maana watu waliokuwa wakipita kwenye njia hiyo, walimwambia kwamba, “unachoka kwa faida.”

Methali hiyo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye huvumilia kufanya kazi ngumu mpaka anaimaliza, katika maisha yake. Mtu huyo, hujibidisha kufanya kazi zake kuanzia asubuhi hadi jioni kwa sababu anazielewa faida za kazi hizo, katika siku za mbeleni. Yeye hupata mali yenye thamani ya kuwa na vitu vingi sana kwenye familia yake, kwa sababu ya uvumilivu wake huo wa kufanya kazi mpaka anaimaliza vizuri, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na yule mkulima wa pamba aliyelima kuanzia asubuhi hadi jioni, kwa sababu naye hujibidisha kufanya kazi zake kwa uvumilivu kuanzia asubuhi hadi anazimaliza vizuri, katika maisha yake. Ndiyo maana watu humwambia kwamba, “unachoka kwa faida.”

Methali hiyo, hufundisha watu juu ya kufanya kazi zao kwa uvumilivu mpaga wanazimaliza vizuri, ili waweze kupata mafanikio ya kuwa na mali nyingi, maishani mwao.

Luka 13:22-24.

Mathayo 10:16-23.

Mathayo 19:27-29.

Ulusumo lunulo, lulolile wiza bho hanze ya ginhu na bhubhi bho mugati yajo. Olihoyi munhu uyo agagubhona nyembe gusoga gete mpaka wiyangula gugutona kugiki agulye kunguno ya wiza bho hanze yago bhunubho. Aho ugukubhula igiki wandye ugugulya ugubhona giki gubholile gashinaga umugati yago. Hunagwene agayomba giki, “bhusoga wikob’a, munda b’ub’ole.”

Ulusumo lunulo, lugalenganijiyagwa kuli munhu uyo ali ni hanga lya wiza aliyo amiito gakwe gali gabhub’i, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agiyolechaga guti owiza ubho gunhola aliyo agiganikaga miganiko mab’i umunholo yakwe, kunguno ya miito gakwe aga bhub’i genabho. Uweyi agenhelejaga bhanhu gwikenya aha kaya yakwe, kunguno ya miito gakwe aga bhub’i genayo, umuwikaji bhokwe.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nu nyembe uyo goli gusoga ihanze aliyo gubholile umugati yago, kunguno nuweyi ali ni hanga lya wiza aliyo amiito gakwe gali ga bhub’i, umukikalile kakwe. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “bhusoga wikob’a, munda b’ub’ole.”

Ulusumo lunulo, lolanga bhanhu higulya ya guleka kajile kagwita yabhub’i bho gwita miito gawiza bhuli makanza, kugiki bhadule gwikala bho mholele, umukaya jabho.

Mathayo 7:15-17.

Luka 6:43-45.

Mathayo 23:27-28.

KISWAHILI: UZURI WA NGOZI, TUMBONI UOZO.

Methali hiyo, huangalia uzuri wa nje ya kitu fulani na ubaya uliyopo ndani yake. Alikuwepo mtu ambaye aliliona embe zuri sana mpaka akaamua kulichuma ili alile kwa sababu ya uzuri wake huo wa nje. Alipolimenya embe hilo, aligundua kwamba, kumbe lilikuwa limeoza ndani yake. Ndiyo maana alisema kwamba, “uzuri wa ngozi, tumboni uozo.”

Methali hiyo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ana sura nzuri lakini matendo yake ni maovu, katika maisha yake. Mtu huyo, hujionesha kwa nje kuwa ni mzuri, lakini hufikiria mawazo mabaya katika moyo wake, kwa sababu ya matendo yake hayo maovu. Yeye hugombanisha watu walioko kwenye familia yake, kwa sababu ya matendo yake hayo maovu, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na lile embe lililoonekana zuri kwa nje, lakini ndani yake lilikuwa limeoza, kwa sababu naye ana sura nzuri, lakini matendo yake ni maovu, katika maisha yake. Ndiyo maana watu humwambia kwamba, “uzuri wa ngozi, tumboni uozo.”

Methali hiyo, hufundisha watu juu ya kuacha mwenendo wa kutenda maovu, kwa kutenda mema, ili waweze kuishi kwa amani, maishani mwao.

Mathayo 7:15-17.

Luka 6:43-45.

Mathayo 23:27-28.