Olihoyi munhu uyo agageniha muchalo jilebhe. Ungeni ng’wunuyo, osulujaga jikolo ijo jalinduhu umuchalo jinijo kunguno bhalibhagayiwa uogubhachalila ijikolo jinijo. Abhanhu bhanebho bhagayega noyi kunguno ya gujipandika ijikolo jinijo ijo bhajigayiwa kale. Hunagwene bhangang’witana ungeni ng’wunuyo giki, “ngeni ngunanha chalo.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alina bhutogwa bho gubhambilija abhanhu abho bhalina makoye umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agabhalumanyaga abhanhu abho bhidumaga umuchalo jakwe bho bhuyomba mihayo ya nhana kunguno ya bhutogwa bhokwe bhunubho, umuwikaji bhokwe. Uweyi agabhayangulaga chiza abhanhu bha muchalo jinijo mpaka bhikala bho mholele kunguno ya bhutogwa bhokwe bhunubho, umunhu ung’wunuyo, ubho gubhalumanya chiza abhanhu bha muchalo jinijo.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nu ngeni uyo agagunanha chalo bho guchala jikolo ijo jalinduhu umuchalo jinijo, kunguno nuweyi agabhagunanaga abhanhu bha muchalo jakwe bho gubhayangula chiza abho bhidumaga mpaga bhidebha chiza, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’witanaga giki, “ngeni ngunanha chalo.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na bhutogwa bho gubhagunanha abhanhu bhabho bho gubhalumanya chiza, kugiki bhadule gwikala bho mholele umuchalo jabho jinijo, umuwikaji bhobho.

Mwanzo 42:4.

Mwanzo 41:37-41.

KISWAHILI: MGENI MSAIDIA KIJIJI.

Alikuwepo mtu aliyetembelea kijiji fulani. Mgeni huyo, alikuwa akiuza kitu ambacho hakikuwepo kwenye kijiji hicho kwa sababu ya kukosa watu wa kuwaletea vitu hivyo. Watu hao walifurahi sana kwa sababu ya kuvipata vitu hivyo walivyovikosa kwa muda mrefu. Ndiyo maana walimuita mgeni huo jina la “mgeni msaidia kijiji.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ana upendo wa kuwasaidia watu walio na matatizo, katika maisha yake. Mtu huyo, huwapatanisha watu waliokosana katika kijiji chake kwa kuwaambia watu wake ukweli kwa sababu ya upendo wake huo, maishani mwake. Yeye huwawezesha watu wa kijiji hicho kwa kuwapatanisha vizuri, kwa sababu ya upendo wake huo wa kuwaaunganisha watu vizuri, katika kijiji hicho.

Mtu huyo, hufanana na yule mgeni aliyekisaidia kijiji kwa kuwapelekea vitu ambavyo hawakuwa navyo, kwa sababu naye huwasaidia watu kwa kuwapatanisha vizuri wale waliokosana mpaka wanaishi kwa amani maishani mwao. Ndiyo maana watu hao humuita jina la “mgeni msaidia kijiji.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na upendo wa kuwasaidia watu wao kwa kuwapatanisha vizuri, ili waweze kuishi kwa amani katika kijiji chao, maishani mwao.

Mwanzo 42:4.

Mwanzo 41:37-41.

Olihoyi munhu uyo wikalaga muchalo ja Gabale. Umunhu ng’wunuyo agageniha kubhutemi bhungi kunguno ohayaga gujugisha kubhutemi bhungi. Uweyi agabhawila abhanhu bhakwe aho okila bhutemi bhungi kunguno oli ajidebhile imbimbi ja bhutemi bhokwe. Hunagwene abhanhu bhagayomba giki, “ung’wene okilaga bunasi.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alina witegeleja bho gujidebha chiza imbimbi jakwe umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, ojilanhanaga imbimbi jakwe inija bhiye bho guhoya chiza na bhiye bhenabho kunguno ya witegeleja bhokwe bhunubho, umuwikaji bhokwe bhunubho. Uweyi agikalaga chiza na bhanhu bha muchalo jakwe jinijo kunguno ya witegeleja bhokwe bhunubho ubho gujidebha chiza imbimbi jakwe, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nuyo oliajidebhile chiza imbimbi jakwe mpaka ubhawila abhiye aho okila bhutemi bhungi umubhugeni bhokwe bhunubho, kunguno nuweyi alina witegeleja bho gujidebha chiza imbimbi jakwe mpaga ojilanhana chiza, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “ung’wene okilaga bunasi.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na bhitegeleja bho gujibebha chiza isabho jabho nija bhichabho, kugiki bhadule gujilanhana chiza, umuwikaji bhobho bhunubho.

Ezekieli 12:3.

Mwanzo 47:21.

Luka 10:2.

 KISWAHILI: HUYO AMEVUKA UTAWALA.

Alikuwepo mtu aliyeishi kwenye kijiji cha Gabale. Mtu huyo, alisafiri kwenda nje ya utawala wake kwa sababu alitaka kwenda kusalimia huko. Yeye aliwataarifu watu wake alipovuka utawala wake huo na kuingia kwenye utawala ng’wingine kwa sababu alikuwa anaielewa vizuri mipaka yake. Ndiyo maana watu walimwambia kwamba, “huyo amevuka utawala.”

Msemo huo hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ana umakini wa kuielewa vyema mipaka yake, katika maisha yake. Mtu huyo, huilinda vyema mikapa yake na ya wenzake kwa kuongea vyema nao kwa sababu ya umakini wake huo maishani mwake. Yeye huishi vizuri na watu wa kijiji chake hicho kwa sababu ya umakini wake huo wa kuielewa vyema mikapa yake, katika maisha yake hayo.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyeielewa vyema mikapa yake mpaka akawataarifu wenzake alipoingia kwenye utawala mwingine katika safari yake hiyo, kwa sababu naye ana umakini wa kuielewa vyema mipaka yake na ya wenzake mpaka akailinda vizuri, maishani mwake. Ndiyo maana watu walimwambia kwamba, “huyo amevuka utawala.”

Msemo huo hufundisha watu juu ya kuwa na umakini wa kuzielewa vyema mali zao na wenzao, ili waweze kuzilinda vyema, maishani mwao.

Ezekieli 12:3.

Mwanzo 47:21.

Luka 10:2.

Olihoyi munhu uyo wigejaga mbazu jakwe umuchalo jilebhe. Imbazu jinijo jali ndododo noyi guti maluli ga gubhegeja mabhelele. Amaluli genayo gagasumagwa bho ngito kunguno ya gutulila jiliwa. Hunagwene umunhu ng’wunuyo, bhagang’wilaga abhanhu giki “welela mbazu giti ilimba liluli.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo adagudililaga chiza umili gokwe umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo agagulekanijaga umili gokwe bho nduhu uguguchala ukubhugota ulu alisata, na nduhu gulya chiza uluotubhaga, kunguno ya guleka gugudilila chiza umili gokwe gunuyo umuwikaji bhokwe bhunubho. Uweyi agakondaga noyi kunguno ya guleka gugudilila chiza umili gokwe gunuyo, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ung’wunuyo, agikolaga nuyo wigejaga mbazu guti liluli lya gusumila libhelele, kunguno nuweyi agagulekanijiga umili gokwe mpaga okonda umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “welela mbazu giti ilimba liluli.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na witegeleja bho guyidilila chiza imimili yabho bho gulya chiza na guyichala kubhugota ulu bhalisata, kugiki bhadule gwikala na bhuyeji umukaya jabho jinijo.

Mwanzo 14:3.

Zaburi 109:24.

Kumbukumbu la Torati 32:24.

KISWAHILI: MBAVU ZIMEELEA KAMA FITO ZA KIHENGE.

Alikuwepo mtu mbaye mbazu zake zilionekana wazi. Mbavu hizo zilikuwa ndogo ndogo kama fito za kutengenezea kihenge cha kuwekea chakula. Fito hiyo ni nyembamba sana. Ndiyo maana watu walimwambia mtu huyo kwamba, “mbavu zimeelea kama fito za kihenge.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye haujali mwili wake katika maisha yake. Mtu huyo, huutelekeza mwili wake kwa kutoenda kutibiwa anapoumwa, na kutokula vizuri anapoisikia njaa, kwa sababu ya kutokuujali mwili huo maishani mwake. Yeye hukonda sana kwa sababu ya kutokuujali vizuri mwili huo katika maisha yake hayo.

Mtu huyo, hufanana na yule ambaye mbavu zake zilionekana wazi, kwa sababu naye amekonda mpaka mbavu zinaonekana wazi, maishani mwake. Ndiyo maana watu humwambia kwamba, “mbavu zimeelea kama fito za kihenge.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na umakini wa kuijali vizuri miili yao kwa kuipeleka kutibiwa hospitalini wanapoumwa, na kula vizuri wanapojisikia njaa, ili waweze kuishi kwa furaha, katika familia zao hizo.

Mwanzo 14:3.

Zaburi 109:24.

Kumbukumbu la Torati 32:24.

Aho kale lyalihoyi linti ilo litanagwa lingunga. Ilingunga linilo lyahulumaga bhuli makanza nulu ib’ize chu ja limi lisebhu kunguno lyalihasoga. Ilyoyi lyahurumaga duhu pye amakanza genayo kunguno ya gwikala ha bhulolo bhusoga chiniko. Hunagwene abhanhu bhagayomba giki, “ngunga godung’wa limi.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo agikalaga ha kaya ya bhutogwa bhutale, umukikalile kakwe kenako. Umunhu ng’wunuyo, agatumamaga milimo yakwe na bhuyegi bhutale na bhanhu bha ha kaya yakwe yiniyo, kunguno ya bhutogwa bhutale ubho bhalinabho bhunubho, umuwikaji bhobho bhunubho. Uweyi agayibhejaga chiza ikaya yakwe yiniyo kunguno ya bhutogwa bho bhanhu bhenabho, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ng’wunuyo agikolaga nu ngunga uyo gohulumaga pye amakanza nulu lyasebhaga ilimi, kunguno nuweyi agikalaga na bhanhu bhabhutogwa ubho bhugang’winhaga bhuyegi bhuli makanza, aha kaya yakwe yiniyo, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’witaga giki, “ngunga godung’wa limi.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na bhutogwa bho gubhambilija gutumama milimo yabho chiza na bhuyegi, kugiki bhadule gujibheja chiza ikaya jabho jinijo, umuwikaji bhobho bhunubho.

Ezekieli 31:4-5.

Ayubu 8:16-19.

Zaburi 104:16-19.

KISWAHILI: MGUNGA ULIOSHINDA JUA.

Hapo zamani ulikuwepo mti ulioitwa Mgunga. Mkunga huyo ulisitawi kila wakati hata iwe kiangazi cha Jua kali kwa sababu ulikuwa kwenye udongo mzuri. Wenyewe ulisitawi wakati wote huo kwa sababu ya kuwa pazuri hivyo. Ndiyo maana watu waliuita jina la “mgunga ulioshinda Jua.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule anayeishi kwenye familia yenye upendo mkubwa, katika maisha yake. Mtu huyo, hufanya kazi kwa furaha kubwa katika familia yake hiyo, kwa sababu ya upendo wa watu hao, maishani mwake. Yeye huilea vyema familia yake hiyo kwa sababu ya upendo walionao watu hao, katika maisha yao hayo.

Mtu huyo, hufanana na ule mgunga uliokuwa kwenye udongo mzuri mpaka ukasitawi hata wakati wa Jua kali, kwa sababu naye huishi na watu wenye upendo uliompatia furaha kila wakati kwenye familia yake, maishani mwake. Ndiyo maana watu walimuita jina la “mgunga ulioshinda Jua.”

Msemo huo hufundisha watu juu ya kuwa na upendo wa kuwasaidia kufanya kazi zao vizuri na kwa furaha, ili waweze kuzilea vyema familia zao, maishani mwao.

Ezekieli 31:4-5.

Ayubu 8:16-19.

Zaburi 104:16-19.