Aho kale bhalihoyi bhanhu abho bhali bhaja kulombo na nva yabho. Inva yao yiniyo yanunhilijaga unsu go ndimu ulu yabhijimija mpaka yakupandika chiza na gwiyubhona indimu yiniyo. Hunagwene abhanhu bhenabho bhagayomga giki, “yapula nsu.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alina masala gagujichola isabho mpaga ujipandika umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agagatumamilaga chiza amasala gakwe bho guitilila bhukengeji imilimo yakwe na gwigulambija guitumama chiza mpaga oyimala, kunguno ya masala gakwe genayo, umuwikaji bhokwe bhunubho. Uweyi apandikaga sabho ningi noyi aha kaya yakwe yiniyo kunguno ya gugatumamila chiza amasala gakwe genabho, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ng’wunuyo agikolaga ni nva iyo yanunhilijaga unsu go ndimu ulu yabhijimija mpaga yayipandika, kunguno nuweyi agagatumamilaga chiza amasala gakwe bho gwigulambija gutumama milimo yakwe chiza mpaga opandika sabho ningi aha kaya yakwe yiniyo, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “yapula nsu.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gudebha ugugatumamila chiza amasala gabho bho gwigulambija gutumama milimo yabho chiza, kugiki bhadule gupandika sabho ningi, umukaya jabho jinijo.

Mwanzo 10:9.

Mwanzo 25:27.

Yeremia 16:16.

KISWAHILI: AMENUSA HARUFU.

Hapo zamani walikuwepo watu waliokuwa wanawinda wanyama poli na mbwa wao. Mbwa huyo alikuwa akimtafuta mnyama wanayemuwinda anapowapotea kwa kunusa harufu yake mpaka anampata. Ndiyo maana watu hao walisema kwamba, “amenusa harufu.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ana akili za kutafuta mali mpaka anaipata katika maisha yake. Mtu huyo, huitumia vizuri akili yake hiyo kwa kuzifanyia utafiti kazi zake na kujibidisha kuzitekeleza vizuri mpaka anazimaliza kwa sababu ya akili yake hiyo, maishani mwake. Yeye hupata mali nyingi sana katika familia yake kwa sababu ya kuzitumia vizuri hivyo akili zake hizo, katika maisha yake hayo.

Mtu huyo, hufanana na yule mbwa aliyemtafuta mnyama kwa kunusa harufu yake mpaka akampata, kwa sababu naye huitumiza vizuri akili yake kwa kutafuta kazi na kuzitekeleza vizuri mpaka anafanikiwa kupaka mali nyingi katika familia yake, maishani mwake. Ndiyo maana watu humwambia kamba, “amerusa harufu.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuelewa namna ya kuzitumia vizuri akili zao kwa kujibidisha kuzitekeleza vizuri kazi zao, ili waweze kupata mali nyingi katika familia zao hizo.

Mwanzo 10:9.

Mwanzo 25:27.

Yeremia 16:16.

Akahayile kenako kahoyelile bhanhu abho bhamanile bhugota bho gwambilija bhanhu. Abhanhu bhenabho bhabhejaga bhugota bho gupija bhanhu bhabho kunguno ya bhudiliji bhobho bhunubho ukubhichabho bhenabho. Hunagwene abhanhu bhenabho bhagabhawila giki, “muli b’agwegwe.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kubhanhu abho bhagabhadililaga chiza abhanhu bhabho umukikalile kabho. Abhanhu bhenabho bhagifunyaga chiza ugubhambilija abhanhu bho gwigulambija gutumama milimo yabho bho nguzu na gubhalanga abhichabho gwikala chiza na bhichabho, kunguno ya bhutogwa bhobho ukubhichabho, umuwikaji bhobho. Abhoyi bhagagamalaga wangu amakoye ga bhanhu bhabho bhenabho kunguno ya bhutogwa bhobho ubho gubhadilila chiza abhanhu bhabho bhenabho, umukikalile kabho.

Abhanhu bhenabho bhagikolaga nabho bhagabhambilija abhanhu bhabho bho gutumila bhugota bhobho, kunguno nabhoyi bhagabhadililaga chiza abhanhu bhabho bho gubhambilija chiza ugugamala amakoye gabho, umuwikaji bhobho bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagabhawilaga giki, “muli b’agwegwe.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya bhutogwa bho gubhambilija chiza abhanhu bhabho ugugamala wangu amakoye gabho, kugiki bhadule gwikala na bhuyegi umuwikaji bhobho bhunubho.

Kutoka 20:17.

Waefeso 5:3.

2Petro 2:14.

KISWAHILI: MU WAGANGA.

Msemo huo huangalia watu walioelewa dawa za kusaidia watu. Watu hao walitengeneza dawa za kuponya watu wao kwa sababu ya kuwajali vizuri wenzao hao. Ndiyo maana watu hao waliwaambia watu hao kwamba “mu waganga.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa watu wale wanaowajali wenzao katika maisha yao. Watu hao, hujitolea katika kuwasaidia wenzao hao kwa kujibidisha kufanya kazi zao kwa nguvu na kuishi vizuri na wenzao hao, kwa sababu ya upendo wao huo kwa watu wao hao, maishani mwao. Wao huyatatua kwa haraka matatizo ya watu wao hao kwa sababu ya upendo wao huo wa kuwajali vizuri wenzao hao, katika maisha yao.

Watu hao, hufanana na wale waliowasaida watu wao kwa kutumia dawa zao zilizoponya majonjwa yao, kwa sababu nao huwajali vizuri watu wao kwa kuwasaidia katika kutatua matatizo yao, maishani mwao. Ndiyo maana watu hao huwaambia kwamba, “mu waganga.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na upendo wa kuwasaidia watu wao katika kuyatatua matatizo yao kwa haraka, ili waweze kuishi kwa furaha maishani mwao.

Kutoka 20:17.

Waefeso 5:3.

2Petro 2:14.

Olihoyi munhu uyo osataga nkono umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo obhalomelaga abhiye umuosatilaga kunguno ohayaga gupandika wambilijiwa bho gugupija wangu. Uweyi agabhawila abhie bhenabho chiza mpaga bhuyidebha nose isata yakwe yiniyo. Hunagwene abhanhu bhagayomba giki, “alisata nwazwa.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo agagudililaga chiza umili gokwe bho guguchala kubhugota ulu osataga, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agajaga kusitali wangu ulu osataga ogalagulwa mpaga opila wangu kunguno ya witegeleja bhokwe bhunubho ubho gugudilila chiza umili gokwe gunuyo, umuwikaji bhokwe. Uweyi agapilaga wangu uluosataga kunguno ya gwanguha kuja kusitali ulu osataga chiniko, umukikalile kakwe.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nuyo ojaga kusitali wangu ulu osataga ogalagulwa mpaga opila chiza, kunguno nuweyi agajaga kusitali wangu ogalagulwa mpaga opila chiza, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagangwilaga giki, “alisata nzwazwa.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya kubhiza na witegeleja bho gubhachala kusitali abhanhu bhabho ulu bhasataga, kugiki bhadule gupila wangu isata jabho, umuwikaji bhobho.

Luka 4:40.

Luka 6:6-10.

Matendo 5:15-16.

KISWAHILI: ANAUMWA MKONO.

Alikuwepo mtu aliyekuwa anaumwa mkono katika maisha yake. Mtu huyo, aliwasimulia wenzake juu ya maumivu yake kwa sababu ya kutaka kupata msaada wa kumwezesha kupona haraka. Yeye aliwaeleza wenzake hao vizuri, mpaka wakaelewa kuwa ana ugonjwa huo. Ndiyo maana walisema kwamba, “anaumwa mkono.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye anaumakini wa kuujali mwili wake kwa kuupekeleka hospitalini anapoumwa, katika maisha yake. Mtu huyo, huwahi kwenda hospitalini kwenda kupata matibabu mpaka anapona haraka kwa sababu ya umakini wake huo wa kuujali mwili wake anapojisikia maumivu, maishani mwake. Yeye hupona haraka maradhi yanayompata kwa sababu ya kuwahi kwenda kutibiwa hospitalini anapougua, katika maisha yake.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyewahi kwenda hopitalini alipougua, kwa sababu naye huwahi kwenda hospitalini anapougua, maishani mwake. Ndiyo maana watu husema juu yake kwamba, “anaumwa mkono.”

Msemo huo hufundisha watu juu ya kuwa na umakini wa kuwawahisha wagonjwa wao kutibiwa hospitalini wanapoumwa, ili waweze kupona haraka vya kutosha kuendelea kuzitunza familia zao, maishani mwao.

Luka 4:40.

Luka 6:6-10.

Matendo 5:15-16.

Imbuki ya kahayile kenako kahoyelile jisunva ijo jigitanagwa kungub’ala. Ikungub’ala yiniyo jilijisunva ijo jikolile na bhushishi. Akajisunva kenako kali kabhuluguti gete ako kagigelaga ilimu ulu lyaseb’a. Hunagwene abhanhu bhagayombaga giki “obalagasha ukungub’ala ilimi lyaseb’aga.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo agiyumilijaga gutumama milimo yakwe chiza nulu lyaseb’aga ilimi umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo bhugelaga ubhujiku ogatumama milimo yakwe chiza mpaga lyagalib’ila ilimi kunguno ya wiyumilija bhokwe ubho gutumama milimo yakwe nulu lyasebaga ilimi, umuwikaji bhokwe. Uweyi agapandikaga sabho ningi noyi aha kaya yakwe yiniyo kunguno ya wiyumilija bhokwe ubho gutumama milimo yakwe chiza chiniko, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ng’wunuyo agikolaga nakakungub’ala ako kagigelaga ulu lyaseb’aga ilimi, kunguno nuweyi agiyumilijaga gutumama milimo yakwe chiza nulu lyasebhaga ilimi, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “obalagasha ukungub’ala ilimi lyaseb’aga.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya kubhiza na wiyumilija bho gutumama milimo yabho chiza, nulu lyaseb’aga ilimi, kugiki bhadule gupandika sabho ningi umukaya jabho jinijo, umuwikaji bhobho bhunubho.

Luka 12:36-40.

Luka 13:24-26.

Yakobo 5:7-8.

2Thimotheo 4:5.

KISWAHILI: KACHANGAMUKA KIUMBE JAMII YA SISIMIZI JUA LIMEKUWA KALI.

Chanzo cha msemo huo humwongelea kiumbe jamii ya sisimizi. Jamii hiyo ya sisimizi ni kiumbe kinachofanana na sisimizi. Kiumbe hicho ni kichangamfu sana ambacho huonenaka wakati jua linapokuwa kali sana. Ndiyo maana watu husema kwamba, “kachangamuka kiumbe jamii ya sisimizi jua limekuwa kali.”

Msemo huo hulinganishwa kwa mtu yule ambaye huvumilia kufanya kazi zake hata wakati wa jua kali, katika maisha yake. Mtu huyo, hufanya kazi zake kuanzia asubuhi hadi jioni kwa sababu ya uvumilivu wake huo wa kufanya kazi  vizuri hata wakati wa jua kali, maishani mwake. Yeye hupata mali nyingi sana katika familia yake kwa sababu ya uvumilivu wake huo wa kuyatekeleza vizuri majukumu yake wakati wote, katika maisha yake.

Mtu huyo, hufanana na kile kiumbe jamii ya sisimizi ambacho huonekana wakati wa jua kali, kwa sababu naye huyatekeleza vizuri majukumu yake hata wakati wa jua kali, maishani mwake. Ndiyo maana watu husema juu yake kwamba, “kachangamuka jamii ya sisimizi jua limekuwa kali.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na uvumilivu wa kuyatekeleza vizuri majukumu yao hata wakati wa jua kali, ili waweze kupata mali nyingi katika familia zao, maishani mwao.

Luka 12:36-40.

Luka 13:24-26.

Yakobo 5:7-8.

2Thimotheo 4:5.