Shinyanga

1486. NAMILINGA OSALANG’HANA.

Akahayile kenako kahoyelile munhu uyo agamilinga ng’wiye kunimo gokwe uyo agalema. Umunhu ng’wunuyo agamilinga ung’wiye ng’wunuyo, gung’wambilija gulima ngunda gokwe kunguno goligutale noyi. Uweyi agalima weyi duhu ukungunda gokwe gunuyo kunguno uyo agamilinga gwiza gung’wambilija agalema. Hunagwene aho bhamuja abhiye ung’winikili ngunda agayomba giki, “namilinga osalang’hana.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo adina bhumo bho gulungana na bhiye umukikalile kakwe kenako. Umunhu ng’wunuyo, agikalaga bhung’wene bho nduhu ugwiyambilija na bhiye ugutumama imilimo yakwe yiniyo, kunguno ya gugayiwa bhumo bhokwe bhunubho ubho gwiyambilija gutumama milimo nabhiye bhenabho, umuwikaji bhokwe bhunubho. Uweyi agadumaga uguyilela chiza ikaya yakwe yiniyo, kunguno ya nhungwa jakwe jinijo ija gugayiwa bhumo nabhiye bhunubho, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nuyo agabhilingwa gujung’wambilija ng’wiye gujulima ngunda ulema, kunguno nuweyi adina bhumo ubho gwiyambilija nabhiye ugutumama imilimo, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “namilinga osalang’hana.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na bhumo bho gwiyambilija gutumama milimo yabho chiza, kugiki bhadule gujibheja chiza ikaya jabho umuwikaji bhobho bhunubho.

Mathayo 22:1-3.

2Petro 1:3.

Waefeso 5:9.

Mathayo 21:28-31.

 

KISWAHILI: NIMEMWALIKA AKAKATAA.

Msemo huo huongelea mtu aliyemwalika mwenzake kumsaidia kwenye kazi yake akakataa. Mtu huyo, alimwalika mwenzake huyo kwenda kumsaidia kulima shamba lake kwa sababu lilikuwa kubwa sana. Yeye alilima yeye tu kwenye shamba lake hilo kwa sababu yule aliyemwalika kuja kumsaidia alikataa. Ndiyo maana watu walimuuliza juu ya yule aliyekataa alisema kwamba, “nimemwalika akakataa.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye hana ushirikiano wa kusaidiana na wenzake katika kuyatekeleza majukumu yake, maishani mwake. Mtu huyo huishi peke yake bila ya kusaidiana na wenzake wanaomwalika kuwasaidia kufanya kazi zao, kwa sababu ya kukosa ushirikiano wake na wenzake, katika maisha yake. Yeye hushindwa kuilea vyema familia yake hiyo, kwa sababu ya kukosa ushirikiano wake na wenzake katika utekelezaji wa majukumu yao hayo, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyekataa mwaliko wa kumsaidia mwenzake kulima shamba lake, kwa sababu naye hana ushirikiano wa kusaidiana kufanya kazi na wenzake, maishani mwake. Ndiyo maana watu husema juu yake kwamba, “nimemwalika akakataa.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na ushirikiano wa kusaidiana kufanya kazi na wenzao vizuri, ili waweze kuzilea vyema familia zao, maishani mwao.

Mathayo 22:1-3.

2Petro 1:3.

Waefeso 5:9.

Mathayo 21:28-31.

 

1485. NATUULE MUMHINDA.

Olihoyi munhu uyo otulaga ginhu munfuko gokwe. Umunhu ng’wunuyo, oyelaga na mfugo gokwe uyo ogutumilaga bho gutuula moyi ginhu ijo ujitogagwa kunguno ya kujilanhana chiza. Uweyi akajikwija noyi umunfugo gokwe gunuyo. Hunagwene oyombaga giki, “natuule mumhinda.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alina bhutungilija bho gutuula mihayo ya wiza umunholo yakwe, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo agayituulaga imihayo iyawiza yiniyo umunholo yakwe bho gulidimila chiza ililange ilyawiza mpaga uyikala chiza nabhiye kunguno ya bhutungulija bhokwe bhunubho umuwikaji bhokwe. Uweyi agayilelaga chiza ikaya yakwe kunguno ya bhutungilija bhokwe bhunubho ubho guyituula munholo yakwe imihayo iyawiza yiniyo, umukikalile kakwe.

Umunhu ng’wunuyo agikolaga nuyo otuulaga mumhinda yakwe ginhu ijo ojitogagwa, kunguno nuweyi agayituulaga munholo yakwe imihayo ya wiza mpaga oyilela chiza ikaya yakwe, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene agayombaga giki, “natuule mumhinda.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na bhutungilija bho gulikalana chiza ililange ilyawiza kugiki bhadule gujilela chiza ikaya yabho jinijo, umuwikaji bhobho.

Waefeso 1:18.

Waefeso 3:17.

Wakolosai 3:12.

Mwanzo 12:1-4.

 

KISWAHILI: NIWEKE MFUKONI.

Alikuwepo mtu aliyekuwa akiweka kitu kwenye mfuko wake. Mtu huyo, alikuwa nao huo mfuko kokote alikokwenda huku akiendelea kuweka ndani yake kitu alichopenda kwa sababu ya kutoka kuvitunza vizuri. Yeye alikusanya vitu vingi kwenye mfuko wake huo. Ndiyo maana alisema kwamba, “naweka mfukoni.”

Msemo huo hulinganishwa kwa mtu yule ambaye ana uaminifu wa kuyaweka moyoni mwake maneno mazuri, katika maisha yake. Mtu huyo huyaweka maneno hayo, kwa kuyaishi vizuri malezi mema anayopewa na walezi wake mpaka akaishi vizuri na wenzake kwa sababu ya uaminifu wake huo, maishani mwake. Yeye huilea vyema familia yake kwa sababu ya uaminifu wake huo wa kuyaishi vyema malezi mema aliyepewa na walezi wake, katika maisha yake hayo.

Mtu huyo hufanana na yule aliyeweka kwenye mfuko wake vitu alivyovipenda, kwa sababu naye huyaweka moyoni mwake maneno mazuri mpaka anafanikiwa kuilea vyema familia yake, maishani mwake. Ndiyo maana husema kwamba, “niweke mfukoni.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na uaminifu wa kuyaishi vyema malezi mema waliyopewa ili waweze kuzilea vyema familia zao hizo, maishani mwao.

Waefeso 1:18.

Waefeso 3:17.

Wakolosai 3:12.

Mwanzo 12:1-4.

 

1483. YENE NHINGO YA NG’WANAMANGASHA.

Imbuki ya kahayile kenako ilolile nimo go bhutoja na bhutolwa. Umunimo gunuyo ilihoyi nyama ya nhingo iyo igafumilaga kuntugo uyo gugasinzagwa kunguno ya gubhabhegeja likubhi abhanhu abho bhibhilingaga hoyi. Inyama yiniyo igikalaga ya ng’wa sengiye ontolwa nulu o ntoji. Hunagwene bhagayombaga giki, “yene nhingo ya ng’wanamangasha.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kubhanhu abho bhali na witegeleja bho gukikalana chiza akajile kabho akawiza umukikalile kabho. Abhanhu bhenabho bhagitaga bhukengeji bho gukadebha akajile akagubhambilija ugwikala na bhichabho chiza umukabhila yabho mpaka bhakapandika kunguno ya witegeleja bhobho bhunubho, umuwikaji bhobho. Abhoyi bhagikalaga na bhuyegi umuchalo jabho kunguno ya witegeleja bhobho bhunubho ubho gukikalana chiza akajile akawiza, umulikabhila lyabho linilo.

Abhanhu bhenabho bhagikolaga nabho bhang’winha nyama ya nhingo usengiye ontoji, nulu o ntolwa, kunguno nabhoyi bhagakikalanaga chiza akajile kagwikala na bhichabho chiza, umuwikaji bhobho bhunubho. Hunagwene abhanhu bhenabho bhagayombaga giki, “yene nhingo ya ng’wanamangasha.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na witegeleja bho gukikalana chiza akajile akawiza umukabhila jabho, kugiki bhadule gwikala na bhuyeji umuchalo jabho jinijo, umuwikaji bhobho bhunubho.

Wagalatia 5:16-18.

Yohana 8:51.

Yohana 14:23.

Yohana 15:10.

KISWAHILI: HIYO NI SHINGO YA NG’WANAMANGASHA.

Chanzo cha msemo huo huangalia kazi ya kumwolesha mtoto. Kazi hiyo hufanyika kwa yule anayeolesha kuchinja mfugo kwa sababu ya kuwapatia mboga wale waliokusanyika kwenye sherehe hiyo. Shingo ya mnyama huyo hutengwa kwa ajili ya shangaji wa muoaji au wa yule anayeolewa kwa lengo la kutunza desturi njema za kabila hilo. Ndiyo maana watu husema kwamba “hiyo ni shingo ya ng’wanamangasha.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa watu wenye umakini wa kutunza tamaduni njema, katika maisha yao. Watu hao, hufanya utafiti wa kuzielewa tamaduni za kuwasaidia kuishi vizuri na wenzao mpaka wanazipata kwa sababu ya umakini wa o huo, maishani mwao. Wao huishi kwa furaha kwenye kijiji chao kwa sababu ya umakini wao huo wa kuziishi vizuri tamaduni njema za kabila lao, katika maisha yao.

Watu hao, hufanana na wale waliotunza tamaduni zao kwa kumpatia shangazi wa muoaji nyama ya shingo, kwa sababu nao huzitunza tamaduni za kuwawezesha kuishi vizuri na wenzao, maishani mwao. Ndiyo maana wao husema kwamba, “hiyo ni shingo ya ng’wanamangasha.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na umakini wa kuzielewa na kuziishi tamaduni njema za makabila yao, ili waweze kutunza maadili mema ya kuziendeleza vizuri familia zao, maishani mwao.

Wagalatia 5:16-18.

Yohana 8:51.

Yohana 14:23.

Yohana 15:10.

1482. ISHIMAYENZE.

Olihoyi munhu uyo osimbaga ng’ana umuchalo ja Ziba. Umunhu ng’wunuyo, agasimba lichongo lishimu gete kunguno ya kuhaya kupandika sabho umumilimo yakwe yiniyo. Hunagwene abhanhu bhagalitana ilichongo linilo giki, “ishimayenze.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo alina wiyumilija bho guchola sabho mpaka ojipandika, umukikalile kakwe kenako. Umunhu ng’wunuyo, agigulambija gutumama milimo midamu mpaga oyimala chiza kunguno ya wiyumiliza bhokwe bhunubho, umuwikaji bhokwe. Uweyi agapandika sabho ningi aha kaya yake yiniyo, kunguno ya wiyumilija bhokwe bhunubho ubho gutumama milimo midamu mpaka oyimala chiza, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ng’wunuyo agikolaga nu nsimbi o ng’ana uyo agiyumilija guchola mpaga usimba lichongo lishimu gete, kunguno nuweyi agiyumilijaga kuchola sabho bho gutumama milimo midamu mpaga ojipandika isabho jinijo, umuwikaji bhobho bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’witana giki, “ishimayenze.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na wiyumilija bho gutumama milimo yabho mpaga bhayimala chiza, kugiki bhadule kupandika sabho ja gubhambilija ugujibheja chiza ikaya jabho jinijo, umwikaji bhobho bhunubho.

Mathayo 7:13.

Ayubu 28:1.

Luka 13:22-24.

Mithali 1:12.

Ufunuo 9:1.

2Petro 2:4.

KISWAHILI: SHIMO REFU.

Alikuwepo mtu aliyekuwa akichimba madini katika kijiji cha Ziba. Mtu huyo alichimba shimo refu sana kwa sababu ya kutaka kupata mali hizo katika kazi yake hiyo. Ndiyo maana watu waliliita shimo hilo jila la “shimo refu.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye anauvumilivu wa kupafuta mali mpaka anazipata, katika maisha yake. Mtu huyo, hujibidisha kufanya kazi ngumu mpaka anazimaliza vizuri kwa sababu ya uvumilivu wake huo maishani mwake. Yeye hupata mali nyingi katika familia yake hiyo, kwa sababu ya uvumilifu wake huo wa kufanya kazi ngumu mpaka anazimaliza vizuri, katika maisha yake hayo.

Mtu huyo, hufunana na yule mchimbaji wa madini aliyevumilia kutafuta mpaka akachimba shimo refu, kwa sababu naye huvumilia kutafuta mali kwa kufanya kazi ngumu mpaka anazipata mali hizo, maishani mwake. Ndiyo maana watu humuita jila la “shimo refu.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuwa na uvumilifu wa kutafuta mali kwa kujibidisha kufanya kazi vizuri ili waweze kupata mali za kuwasaidia katika kuziendeleza vizuri familia zao, maishani mwao.

Mathayo 7:13.

Ayubu 28:1.

Luka 13:22-24.

Mithali 1:12.

Ufunuo 9:1.

2Petro 2:4.

1481. LING’HANGI.

Aho kale olihoyi munhu uyo wibhakilaga ulu obhona ginhu jilebhe umulugendo lokwe. Lushigu lumo, umunhu ng’wunuyo, agabhona majigila wibhakia mpaka wandya gupela kunguno ya bhobha bhokwe bhunubho umuwikaji bhokwe. Hunagwene agalitana ilibala linilo giki, “ling’hangi.”

Ahakayile kenako kagalenganijiyagwa kuli nzunya uyo alinabhobha bho gulogwa umukikalile kakwe. Unzunya ng’wunuyo, agajaga gujusalila ukunhu uja kubhafumu gujulagulwa ulu osataga kunguno ya bhobha bhokwe bhunubho ubho gwiganika giki, aguloggawa umuwikaji bhokwe bhunubho. Uweyi agidumana na bhanhu bha ha kaya yakwe kunguno ya gujulembagulwa na bhafumu giki bhaganogoga abhiye bhenabho, umukikalile kakwe kenako.

Unzunya ng’wunuyo, agikolaga nu munhu uyo agibhakila oho obhana majigila mpaka wandya kupela, umugendo lokwe, kunguno nuweyi alinabhobha bho gulogwa umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene agabhitanaga abhiye giki “ling’hangi.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na guzunya gutale go gubhambilija gulekana na bhobha bho gulogwa, kugiki bhadule gwikala bho witogwi na bhichabho umukaya jabho jinijo, umuwikaji bhobho bhunubho.

Yohana 1:5.

Yohana 8:12.

Mathayo 5:14.

Yohana 3:21.

1Wathesalonike 5:5.

Waebrania 6:4.

Waefeso 5:9.

KISWAHILI: TISHIO.

Hapo zamani alikwepo mtu aliyeshituka akiona kitu fulani katika safari yake. Siku moja, mtu huyo, aliona makaburi akashituka mpaka akaanza kukimbia kwa sababu ya uoga wake huo maishani mwake. Ndiyo maana aliita sehemu hiyo jila la “tishio.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mkristo mwenye uoga wa kulogwa katika maisha yake. Mkristo huyo, huenda kusali kanisani na kwenda kupiga ramli akiugua kwa sababu ya imani yake hiyo ya kufikiri kwamba wenzake wanamloga, maishani mwake. Yeye hukosana na watu walioko kwenye familia yake hiyo, kwa sababu ya kuwafikiria wenzake hao kwamba wanamuloga, katika maisha yake hayo.

Mkristo huyo hufanana na mtu yule aliyeogapa makaburi mpaka akakimbia alipoyaona, kwa sababu naye huogopa kulogwa mpaka anawatuhumu uchawi wenzake, maishani mwake. Ndiyo maana huwaita wenzake hayo jila la “tishio.”

Msemo huo hufundisha wakristo juu ya kuwa na imani thabiti kwa Mungu ya kuwasaidia kuachana na imani potovu za kuamini kulogwa, ili waweze kuishi kwa upendo na wenzao katika familia zao hizo, maishani mwao.

Yohana 1:5.

Yohana 8:12.

Mathayo 5:14.

Yohana 3:21.

1Wathesalonike 5:5.

Waebrania 6:4.

Waefeso 5:9.