sayings

1443. MUUMBI.

Akahayile kenako kahoyelile nimo go guubhumba jikolo. Olihoyi munhu uyo obhunbaga nungu umuchalo ja gabhale. Umunhu ng’wunuyo ajibhuumbaga inungu ginijo jagulwa na bhanhu kunguno ojibhumbaga chiza. Hunagwene abhanhu bhagang’witana giki, “muumbi.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo agankujaga Mulungu umsumbi o jivumva jose, umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo agankujaga Mulungu bho gwikala na bhanhu chiza kunguno ya bhutungulija bhokwe ubho gudebha igiki abhenabho bhalijisumva jakwe Umsumbi o jose. Uweyi agabhalangaga abhanhu bhose gunzunya Mulungu bho gwikala nabho bho nhungwa jakwe ijawiza jinijo umubhulamu bhokwe bhunubho.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nuyo ojibhumbaga chiza inungu jakwe mpaga abhanhu bhajigula, kunguno nuweyi abhalangaga abhanhu gunzunya Mulungu mpaga bhayikala na nhungwa jawiza, umuwikaji bhobho. Hunagwene abhanhu bhagang’witanga giki, “muumbi.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhalanga gunzunya Mulungu umsumbi o ginhu jose, bho gwikala nabho chiza, kugiki bhadule gushiga Ng’wigulu.

Zaburi 104:24.

Mwanzo 1:1-3.

Mwanzo 2:1-4.

KISWAHILI: MUUMBAJI.

Msemo huo, huongelea kazi ya kuumba vitu. Alikuwepo mtu aliyekuwa akifinyanga vyungu katika kijiji cha Gabale. Watu walikuwa wakivinunua vyungu alivyovifinyaga mtu huyo kwa sababu alivitengeneza vizuri. Ndiyo maana watu walimuita jina la “muumbaji.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye humtukuza Mungu aliyeviumba vitu vyote, maishani mwake. Mtu huyo, huntukuza Mungu kwa kuishi na watu wake vizuri kwa sababu ya uaminifu wake huo wa kutambua kuwa, hao ni viumbe wa huyo Muumba wa vyote. Yeye huwafundisha watu juu ya kumwamini Mungu kwa njia ya kuishi nao vizuri hivyo, maishani mwake.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyefinyanga vyungu vyake vizuri mpaka watu wakavinunua, kwa sababu naye hugeuza mioyo ya watu kuwa mizuri, kwa kuwafundisha kumwamini Mungu, kwa njia ya maisha yake. Ndiyo maana watu humuita jina la “muumbaji.”

Msemo huo, hufundisha watu juu ya kuishi maisha yawafundishayo wenzao kumwamini Mungu, kwa kuishi nao vizuri, ili waweze kufika Mbinguni.

Zaburi 104:24.

Mwanzo 1:1-3.

Mwanzo 2:1-4.

1441. NILEKAGE NIYAGALULE.

Akahayile kenako kahoyelile bhanhu bhabhili abho bhikalaga kihamo. Abhanhu bhenabho bhalibhaduma ugujilanija lihamo kunguno uungi onkelelaga ung’wiye mpaga nose uikala na bhusunduhazu umumoyo gokwe. Ung’wiye ng’wunuyo aganoga nose ugwikala na bhusunduhazu bhunubho mpaga nose wiyangula gulekana nang’hwe. Hunagwene agayomba giki, “nilekage niyagalule.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kubhitoji abho bhali na bhushilimu bho gwikelela, umukikalile kabho. Abhanhu bhenabho bhuli ng’wene agiganikaga giki, alina masala mingi kulebha ung’wiye kunguno ya bhushilimu bhobho bhunubho, umuwikaji bhobho. Abhoyi bhagadumaga uguyilela chiza ikaya yabho kuguno ya bhushilimu bhobho bhunubho, umukikalile kabho kenako.

Abhanhu bhenabho bhagikolaga nabho bhagaduma ugwikala kihamo mpaga nose bhulekana, kunguno nabhoyi bhali na bhushilimu bho gwikelela mpaga nose bhaduma uguilela chiza ikaya yabho, umuwikaji bhobho bhunubho. Hunagwene bhuli gwene agiganikaga gung’wila ung’wiye giki, “nilekage niyagalule.”

Akahayile kenako kalanga bhitoji hugulya ya guleka bhushilimu bho gwikelela kugiki bhadule gujilela chiza ikaya jabho, umuwikaji bhobho bhunubho.

Isaya 61:1-3.

Matendo 2:42.

Matendo 4:32.

Wagalatia 5:22.

Mathayo 18:20.

KISWAHILI: NIACHE HURU.

Msemo huo huongelea watu wawili walioishi pamoja. Watu hao walishindwa kuendana pamoja kwa sababu mmoja alikuwa na ujeuri wa kumpunja mwenzake mpaka mwishowe huyo mwenzake alianza kuishi kwa huzuni moyoni mwake. Mwenzake huyo, alichoka kuishi katika huzuni hiyo akaamua kuachana naye. Ndiyo maana alisema kwamba, “niache huru.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa wana ndoa wale wenye ujeuri wa kupunjana katika maisha yao. Watu hayo, kila mmoja hujifikiria kwamba ana akili nyingi kuliko mwenzake kwa sababu ya ujeuri wao huo wa kudharauriana, maishani mwao. Wao hushindwa kuilea vyema familia yao hiyo kwa sababu ya ujeuri wao huo wa kudharauriana, katika maisha yao hayo.

Msemo huo hulinganishwa kwa wale walioshindwa kuishi pamoja mpaka mwishowe wakaachana kwa sababu nao wana ujeuri wa kudharaurina mpaka mwishowe wanashindwa kuilea vyema familia yao, maishani mwao. Ndiyo maana kila mmoja wao hufikiria kumwambia mwenzake kwamba, “niache huru.”

Msemo huo, hufundisha wana ndoa juu ya kuacha ujeuri wa kudharauriana katika maisha yao, ili waweze kuzilea vyema familia zao, maishani mwao.

Isaya 61:1-3.

Matendo 2:42.

Matendo 4:32.

Wagalatia 5:22.

Mathayo 18:20.

1440. NAJA.

Aho kale olihoyi munhu uyo agasumba lugendo lo guja bhugeni. Umunhu ng’wunuyo agabhitana abhanwani bhakwe bhuja aha kaya yakwe kunguno ya gubhalaga. Aho bhaja abhanwani bhakwe bhenabho abhagabhawila giki bhikale mhola uweyi aligeniha. Hunagwene agayomba giki, “naja.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo agikalaga chiza na bhanhu bha ha kaya yake. Umunhu ng’wunuyo, agabhalangaga lilange lya gwikala bhitogilwe chiza bho gwiyambilija gutumama milimo yabho chiza, kunguno ya bhutungilija bhokwe bhunubho umuwikaji bhokwe. Uweyi apandikaga mbango ja gwikala na bhuyegi aha kaya yakwe yiniyo kunguno ya bhutungilija bhokwe bhunubho ubho guyilela chiza ikaya yakwe, umukikalile kakwe kenako.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nuyo agabhitana gubhalaga abhanwani bhakwe aho ohaya gugeniha, kunguno nuweyi agajaga gujubhalanga lilange lya gwikala chiza na bhanhu umuwikaji bhokwe. Hunagwene ulu alibhalaga agayombaga giki, “naja.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na bhutungilija bho gubhalela chiza abhanhu bhabho, kugiki bhadule gwikala na bhuyegi umukaya jabho jinijo.

Kutoka 18:27.

1Wafalme 8:66.

Marko 6:46.

2 Wakorintho 2:13.

KISWAHILI: NAENDA.

Hapo zamani alikuwepo mtu aliyetaka kusafiri kwenda ugenini. Mtu huyo aliwaita rafiki zake kwenda nyumbani kwake kwa sababu alitaka kuwaaga. Walipofika kwake wale rafiki zake aliwaambia wakae salama kwa sababu yeye alikuwa anaenda ugenini. Ndiyo maana aliwaambia kwamba, “naenda.”

Msemo huo hulinganishwa kwa mtu yule anayeishi vizuri na watu wa nyumbani mwake katika maisha yake. Mtu huyo, huwafundisha watu wake malezi ya kuishi kwa upendo wakisaidiana vizuri katika kufanya kazi zao, kwa sababu ya uaminifu wake huo maishani mwake. Yeye hupata baraka za kuishi kwa furaha katika familia yake hiyo kwa kwa sababu ya uaminifu wake huo wa kuwafundisha malezi mema watu wake, katika maisha yake.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyewaita rafiki zake ili awaage alipotaka kusafiri, kwa sababu naye kuenda kuwafundisha malezi mema watu wake katika maisha yake. Ndiyo maana anapotaka kuwaacha huwaambia kwamba, “naenda.”

Msemo huyo, hufundisha watu juu ya kuwa na uaminifu wa kuwalea vyema watu wao, ili waweze kuishi kwa furaha katika familia zao, maishani mwao.

Kutoka 18:27.

1Wafalme 8:66.

Marko 6:46.

2 Wakorintho 2:13.

1439. ILIHO GWINDA UMUMAGANIKO.

Alihoyi munhu uyo oliokwililwa maganiko umung’holo yakwe. Umunhu ng’wunuyo wiganikaga bhuli mhayo gwene ugubhona gudimu duhu ugugutimija umukikalile kakwe. Aliyo ulu wiganika chiza amana igiki alinabho ubhudula ubho gugahebha amaganiko geneyo. Hunagwene agayomba giki, “iliho gwinda umumaganiko.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli munhu uyo agiyumilijaga gwiganika chiza mpaga odula gugamala makoye gakwe umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo, agagamalaga amakoye gakwe bho gwiganika chiza mpaga ojipandika inzila ja gugamala wangu kunguno ya witegeleja bhokwe bhunubho umuwikaji bhokwe. Uweyi agabhalelaga abhanhu bha ha kaya yakwe bho gwikala na wiyumilija bho gugamala amakoye gabho chiza, kunguno ya witegeleja bhokwe bhunubho umukikalile kakwe.

Umunhu ng’wunuyo agikolaga nuyo agadebha igiki adulile ugugamala amakoye gakwe ulu wiganika chiza, kunguno nuweyi agiyumilijaga bho gwiganika chiza mpaga ojipandika inzila ja gugamala wangu amakoye gakwe, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene agayombaga giki, “iliho gwinda umumaganiko.”

Akahayile kenako kalanga bhanhu higulya ya gubhiza na wiyumilija bho gwiganika chiza mpaga bhajipandika inzila ja gugamala wangu amakoye gabho, kugiki bhadule gujilela chiza ikaya jabho, umuwikaji bhobho.

Luka 22:39-42.

Mathayo 26:36-41.

Mathayo 27:3-5.

KISWAHILI: KUNA NJAMA KATIKA MAFIKIRIO.

Alikuwepo mtu aliyejawa mawazo moyoni mwake. Mtu huyo, alikuwa akifikiria kila jambo anaona kuwa ni gumu kulitelekeza katika maisha yake. Lakini akifikiri vizuri anaelewa kuwa anao uwezo wa kuyamaliza mawazo yake hayo. Ndiyo maana alisema kwamba, “kuna njama katika mafikirio.”

Msemo huo, hulinganishwa kwa mtu yule ambaye huyatatua matatizo mengi kwa kuvumilia katika maisha yake. Mtu huyo, huyamaliza matatizo yake kwa kufikiri vizuri mpaka anazipata njia za kuyatatulia matatizo hayo, kwa sababu ya umakini wake huo maishani mwake. Yeye huwalea watu wa familia yake kwa kuishi katika uvumilivu wa kuyamaliza vizuri matatizo hayo, kwa sababu ya umakini wake huo, katika maisha yake.

Mtu huyo, hufanana na yule aliyeelewa kuwa unao uwezo ya kuyamaliza mawazo yake akifikiri vizuri, kwa sababu naye huvumilia kwa kufikiria vizuri mpaka anazipata njia za kuyamaliza kwa haraka matatizo yake maishani mwake. Ndiyo maana yeye husema kwamba, “kuna njama katika mafikirio.”

Msemo huo hufundisha watu juu ya kuwa na uvumilivu wa kufikiria vizuri mpaka wanazipata njia za kuyamaliza kwa haraka matatizo yao, ili waweze kuzilea vyema familia zao, maishani mwao.

Luka 22:39-42.

Mathayo 26:36-41.

Mathayo 27:3-5.

1438. AHO NG’WALI MCHILE IGWANDYA.

Aho kale bhalihoyi bhanhu abho bhalibhadagulebhile mhayo nhebhe abho bhikalaga muchalo na Sanjo. Jigabhita shigu ningi abhanhu bhenabho bhalikala bho nduhu ugugumana umhayo gunuyo kunguno ya kugayiwa munhu uogubhalomela chiza. Aho bhagudebha umhayo gunuyo bhagayega kunguno bhagamana igiki gashinaga igwandya bhali guti bhachile umugwikala bhadagumanile umhayo gunuyo. Hunagwene abhanhu bhagabhawila giki, “aho ng’wali mchile igwandya.”

Akahayile kenako kagalenganijiyagwa kuli nzunya uyo obhatijiwa wandya wikaji bhupya umukikalile kakwe. Umunhu ng’wunuyo agikomeja gwikala witogilwe na bhiye chiza na guleka gwita imihayo ya umushibhi, kunguno ya guntogwa Mulungu na bhiye, umuwikaji bhokwe bhunubho. Uweyi agabhalelaga bho gwikala ni lange lya guleka gwita mihayo ya bhubhi abhanhu bhakwe, kugiki bhadule gwikala bhalumanile na Yesu mpija obho uyo obhinja mubhusese bho gwita mihayo yabhubhi, umuwikaji bhobho.

Umunhu ng’wunuyo, agikolaga nabho bhagagumana bho gukeleja umhayo uyo bhalidagumanile umuwikaji bhobho, kunguno nuweyi aho oliatali ugunzunya Yesu, aliochile bho gwita mihayo yabhubhi, umuwikaji bhokwe bhunubho. Hunagwene abhanhu bhagang’wilaga giki, “aho ng’wali mchile igwandya.”

Akahayile kenako kalanga bhazunya higulya ya gubhulanhana chiza ubhuzunya bhobho bho gugikalana chiza amalagilo ga ng’wa Sebha, kugiki bhadule gushiga Ng’wigulu.

Wakolosai 2:4.

Wakolosai 2:8.

Wakolosai 2:20.

Wakolosai 3:1-11.

Waefeso 2:1-10.

KISWAHILI: PALE MLIPOKUWA MMEKUFA MWANZONI.

Hapo zamani walikuwepo watu ambao hawakulifahamu neno fulani katika kijiji cha Sanjo. Zilipata siku nyingi bila ya watu hao kupata uelewa wa neno hilo kwa sababu ya kukosa mtu wa kuwaelewesha vizuri.

Walipopata bahati ya kulifahmu neno hilo walifurahi kwa sababu waligundua kwamba walikuwa kama wamekufa kwa kutokulifahamu neno hilo. Ndiyo maana watu waliwaambia kwamba “pale mlipokuwa mmekufa mwanzoni.”

Msemo huo hulinganishwa kwa mkristo aliyebatizwa akaingia kwenye maisha mpya ya neema katika maisha yake. Mtu huyo, hujibidisha kuishi kwa upendo na wenzake akiwafundisha watu kuacha dhambi kwa kutenda mema, kwa sababu ya upendo wake huo kwa Mungu na wenzake, maishani mwake. Yeye huwalea watu wake kwa kuwaonesha mfano wa kuuishi upendo wa Mungu na kuacha kutenda dhambi, ili waweze kuungana vizuri na Yesu Mkombozi aliwakomboa kutoka katika utumwa na dhambi, maishani mwao.

Mtu huyo hufanana na yule aliyechelewa kulielewa neno fulani katika maisha yake, kwa sababu naye alikuwa kama amekufa wakati wa kabla ya kumwamini Yesu na kubatizwa, hasa kwa kuishi maisha ya dhambi, maishani mwake. Ndiyo maana watu humwambia yeye na wenzake kwamba, “pale mlipokuwa mmekufa mwanzoni.”

Msemo huo hufundisha watu juu ya kuutunza vizuri ukristo wao kwa kuyaishi vizuri maagizo ya Mungu, ili waweze kufika Mbinguni.